Là đô thị non trẻ mới được thành lập từ tháng 12/2013 theo Nghị quyết số 125/NQ-CP của Chính phủ, thị xã Ba Đồn, Quảng Bình có 16 đơn vị hành chính trực thuộc. So với 6 phường nằm ở phía bờ bắc sông Gianh gồm: Ba Đồn, Quảng Long, Quảng Phong, Quảng Phúc, Quảng Thọ, Quảng Thuận thì 10 xã nằm ở phía bờ nam sông Gianh của TX gồm: Quảng Hải, Quảng Hòa, Quảng Lộc, Quảng Minh, Quảng Sơn, Quảng Tân, Quảng Thủy, Quảng Tiên, Quảng Trung, Quảng Văn được đánh giá là có điều kiện kinh tế – xã hội kém phát triển hơn rất nhiều. Nhưng nghịch lý hiện nay ở TX Ba Đồn lại có một lĩnh vực hết sức cơ bản, thiết yếu mà điều kiện của các đơn vị hành chính cấp phường lại không bằng cấp xã, đó là việc cung cấp, sử dụng nước sạch cho người dân.
Hồ chứa nước Bàu Sen, xã Quảng Phương, huyện Quảng Trạch
Hồ Bàu Sen nằm tại xã Quảng Phương, huyện Quảng Trạch có sức chứa tối đa hơn 1,2 triệu mét khối là nguồn nước chính hiện nay của Xí nghiệp cấp nước Ba Đồn. Tuy nhiên, lượng nước mà hồ Bàu Sen có thể cung cấp (khoảng 2.000 mét khối nước/ngày) chỉ đủ để Xí nghiệp cấp nước Ba Đồn lấy cung cấp cho gần 4.500 khách hàng, chủ yếu là các cơ quan doanh nghiệp của huyện Quảng Trạch, TX Ba Đồn và các hộ dân sinh sống tại các phường trung tâm của TX gồm: Ba Đồn, Quảng Thọ, Quảng Thuận, Quảng Long. Nhưng những năm gần đây, nhất là vào mùa hè, do thời tiết nắng nóng kéo dài khiến hồ Bàu Sen thường xuyên khô hạn, nứt nẻ trong lúc nhu cầu dùng nước của người dân ngày càng tăng cao, Xí nghiệp cấp nước Ba Đồn không có đủ nước để cung cấp, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến mọi mặt đời sống của người dân các phường trung tâm trên địa bàn TX.
Đặc biệt, đối với phường Quảng Phong, mặc dù đường ống dẫn nước từ hồ Bàu Sen về Xí nghiệp cấp nước Ba Đồn đi ngang qua địa giới hành chính của phường nhưng do nguồn nước cung cấp không đủ đảm bảo nên hiện nay Xí nghiệp cấp nước Ba Đồn chưa lắp đặt đường ống đấu nối dẫn nước về các Tổ dân phố, các hộ dân trên địa bàn phường. Trong lúc nguồn nước ngầm trên địa bàn bị nhiễm mặn, nhiễm phèn nghiêm trọng nên người dân Quảng Phong phải sử dụng nước mưa hoặc mua nước sạch từ nơi khác (chủ yếu là từ phường Quảng Phúc, nơi có nguồn nước ngầm đảm bảo) để phục vụ sinh hoạt. Chính quyền, nhân dân phường Quảng Phong đã nhiều lần kiến nghị về vấn đề này, thậm chí có người còn bức xúc cho rằng nếu Xí nghiệp cấp nước Ba Đồn không lắp đặt đường ống nhánh để cung cấp nước máy cho phường Quảng Phong thì người dân sẽ tự đục đường ống để dẫn nước về dùng.
Trong khi đó, tại các xã vùng nam TX Ba Đồn, nhu cầu nước sạch của người dân phục vụ sinh hoạt và sản xuất cơ bản đã được đáp ứng khoảng 70% bằng nguồn nước từ hệ thống thủy lợi Rào Nan. Công trình thủy lợi Rào Nan được xây dựng, đưa vào sử dụng từ những năm 60 của thế kỷ trước và đầu tư sửa chữa nâng cấp đập dâng vào năm 2010. Tuy nhiên, qua mấy lần nâng cấp tu sửa, công trình vẫn chưa khai thác hết tiềm năng của nguồn nước sông Nan; tình trạng thiếu nước hàng năm vẫn diễn ra trong các tháng mùa khô.
Hình ảnh phối cảnh công trình đập dâng Rào Nan sau khi hoàn thành
Trước tình trạng trên, Xí nghiệp cấp nước Ba Đồn và Công ty cổ phần cấp nước Quảng Bình đã tiến hành lắp đặt đường ống lấy nước từ hệ thống thủy lợi Rào Nan về trung tâm TX để phục vụ nhu cầu sinh hoạt của người dân trên địa bàn. Trước xu hướng đô thị hóa diễn ra nhanh chóng, nhu cầu cấp nước của người dân tăng cao, trong lúc nguồn nước từ hồ chứa nước Bàu Sen không đáp ứng đủ, tỉnh Quảng Bình đã lập dự án trình Chính phủ tìm nguồn ngân sách đầu tư cho địa phương. Sau nhiều năm trông chờ, năm 2018, Bộ Nông nghiệp & phát triển nông thôn phê duyệt triển khai thực hiệnDự án nâng cấp đập Rào Nan tự chảy tới tổng mức đầu tư 350 tỷ đồng bằng nguồn vốn trái phiếu của Chính phủ nhằm đảm bảo cung cấp đủ nước sạch cho 22 xã thuộc thị xã Ba Đồn và huyện Quảng Trạch.
Song khi chuẩn bị triển khai dự án, người dân thôn Linh Cận Sơn, xã Quảng Sơn phản đối quyết liệt vì sợ công trình sát khu dân cư, không đảm bảo an toàn khi mùa mưa lũ đến.
Những băn khoăn, lo lắng của người dân đã được các chuyên gia, nhànghiên cứu giải đáp một cách chi tiết, cặn kẽ dựa trên những phân tích, đánh giá với các luận cứ khoa học và cơ sở thực tiễn của công trình. Ngoài ra Sở Nông nghiệp & phát triển nông thôn còn mời đại diện người dân thôn Linh Cận Sơn tham quan một số công trình thủy lợi có quy mô lớn ở một số địa phương trong nước để tham khảo, đối chiếu. Nhà thầu thi công đập được lựa chọn là Công ty TNHH Tập đoàn Sơn Hải. Đây là doanh nghiệp lớn có tên tuổi, với đầy đủ máy móc thiết bị hiện đại, nhân lực gồm các kỹ sư lâu năm có tay nghề cao và đã có kinh nghiệm thi công các công trình thủy lợi lớn khẳng định được thương hiệu như: Hồ chứa nước Tả Trạch, Ngàn Trươi, Thác Chuối,… và các công trình giao thông quan trọng khác của đất nước, của tỉnh.
Nhưng đến nay, dự án hệ thống thủy lợi Rào Nan vẫn chưa được triển khai do người dân vùng triển khai dự án (thôn Linh Cận Sơn, xã Quảng Sơn, thị xã Ba Đồn) và vùng phụ cận vẫn chưa đồng thuận. Đa số người dân đều thừa nhận nếu đập Rào Nan chưa được xây dựng, người dân các xã vùng nam chưa có nước sạch để dùng thì chắc chắn họ đã đưa cả 02 tay đồng tình ủng hộ việc triển khai dự án rồi.
Nghịch lý thiếu nước ở TX Ba Đồn bởi vậy vẫn chưa được xóa bỏ. Người dân phường Quảng Phong cũng như các địa phương phụ cận còn lâu nữa mới có nước sạch để dùng.
Lê Dân
