Ngày 22-1-2021, BBC tiếng Việt có đăng bài “Vì sao thuyết âm mưu, fake news tồn tại?” của PGS, TS Nguyễn Phương Mai gửi BBC từ ĐH Khoa học Ứng dụng Amsterdam (Hà Lan). Với các nhan đề “Thuyết âm mưu là gì và đặc điểm của nó ra sao?”, “Thuyết âm mưu và fake news”, “Vì sao thuyết âm mưu tồn tại”, “Tại sao thuyết âm mưu bám rễ và sống dai”,…
PGS, TS Nguyễn Phương Mai đưa ra một số kết luận khá thú vị khi luận giải để cho rằng thuyết âm mưu “nhắm tới những tổ chức/mạng lưới lớn, hoạt động ngầm” và “có dã tâm mang tính quyền lực thống trị”, “gắn liền với fake news (tin giả với nội dung: bịa đặt, châm chọc, tiêu đề kích động, không khớp với nội dung, nội dung bị cố tình bóp méo, sự kiện có thật nhưng đặt trong hoàn cảnh khác để gây hiểu nhầm)”.
Ảnh chụp màn hình bài viết của BBC (Ảnh Hải Anh)
Oái oăm là nếu áp dụng các luận giải của PGS, TS Nguyễn Phương Mai để xem xét thực hành báo chí của BBC lại thấy BBC chính là một địa chỉ rất thành thạo các ngón nghề của thuyết âm mưu! Đơn cử như trước ngày Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng Cộng sản Việt Nam (Đại hội XIII) khai mạc, BBC xăng xái hơn cả RFA, coi Đại hội XIII cứ như “việc nhà” của BBC để liên tục đăng các thứ bài vở chủ yếu soi mói, bới móc với thủ pháp của thuyết âm mưu và fake news, từ bịa đặt, châm chọc, tiêu đề kích động, không khớp với nội dung đến nội dung bị cố tình bóp méo, sự kiện có thật nhưng đặt trong hoàn cảnh khác để gây hiểu nhầm! Thảm hại ở chỗ, để xía vô Đại hội XIII bằng thuyết âm mưu, dù cố vơ bèo vạt tép, quanh đi quẩn lại BBC vẫn chỉ lôi kéo được “một số nhà quan sát thời sự, chính trị Việt Nam từ hải ngoại và trong nước” đã nhẵn mặt. Thế nên, ngày 23-1-2021, đề cập nhân sự của Đại hội XIII qua bài “Nhân sự Đại hội 13: Vẫn còn có băn khoăn về tính minh bạch?”, để thành phần tham gia có vẻ phong phú, BBC lùng sục được PGS Jonathan London ở Đại học Leiden (Hà Lan), tạo cơ hội để ông này phát ngôn lăng nhăng về “hộp đen” – một khái niệm rất tương thích với mục đích của thuyết âm mưu!
Thật ra, bài viết trên là ghi lại cuộc thảo luận Bàn tròn Thứ năm hằng tuần của BBC News tiếng Việt vào ngày 21-1-2021 bàn về hai chủ đề: Joe Biden trở thành tổng thống thứ 46 của nước Mỹ, và nhân sự Đại hội XIII, đã công bố qua một clip trên YouTube. Đọc bình luận (comment) dưới clip mới thấy công chúng rất tỉnh táo khi nhận diện BBC cùng “một số nhà quan sát thời sự, chính trị Việt Nam từ hải ngoại và trong nước” sử dụng thuyết âm mưu và tung fake news như thế nào. Thí dụ: “Toàn dự đoán tào lao bí đao” (Dan Le), “Thất vọng khi xem BBC tiếng Việt, mất uy tín quá do đưa tin không khách quan” (Luyện Cù), “BBC tiếng Việt đúng là lều báo. Giờ thấy BBC là đúng tệ thiệt” (Văn hóa ẩm thực VN), “Jonathan London mặc dù là TS nhưng quá sai lầm. BBC đừng mời nữa” (Viktor Budai), “Không thể mang cái nhân quyền của Mỹ áp dụng vào Việt Nam được bà Song Chi ơi. Ông nào làm tổng thống thì bà Song Chi cũng là người tỵ nạn quay về chửi rủa đất nước mà thôi. Anh Thọ ơi già rồi, nghỉ thôi không nên trả lời phỏng vấn đài phản động làm gì” (Mậu Trần xuân)… Không rõ mấy người ở BBC tiếng Việt có đọc các bình luận này không nhỉ, nếu có đọc, họ có thấy xấu hổ vì công chúng đã nhận diện và lên án mấy thứ trò vè của họ?
Tư Nguyên (Thời nay)
