Sáng nay (21/11), Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Phòng, chống tham nhũng (sửa đổi). Các đại biểu quan tâm nhiều đến các nội dung thu hồi tài sản do tham nhũng mà có và việc mở rộng sự điều chỉnh của luật ra khu vực ngoài Nhà nước…
Đại biểu Nguyễn Thị Thuỷ, Uỷ viên Thường trực Uỷ ban Tư pháp của Quốc hội cho rằng, thời gian qua, dưới sự chỉ đạo trực tiếp và sát sao của đồng chí Tổng Bí thư, công tác đấu tranh chống tham nhũng thu được nhiều kết quả quan trọng, tạo được sự đồng thuận cao trong xã hội, tăng cường niềm tin của người dân cả nước.
Đại biểu Nguyễn Thị Thuỷ
Tuy nhiên, thu hồi tài sản tham nhũng tiếp tục gặp khó khăn. Trong 10 năm, số thiệt hại do tham nhũng là hơn 59.750 tỷ đồng và 400 ha đất nhưng chỉ thu hồi được 4.676 tỷ đồng và 216 ha đất, tức trên dưới 10%. Nữ đại biểu cho rằng, việc thu hồi tài sản tham nhũng khó khăn do nhiều nguyên nhân, nhưng trong đó có việc pháp luật chưa có cơ chế xử lý sớm tài sản tham nhũng.
Cụ thể là pháp luật hiện hành chưa có cơ chế xử lý tài sản không giải trình được nguồn gốc hợp pháp. Một số trường hợp kê khai không đúng vừa qua chỉ có thể áp kỷ luật đối với người kê khai (khiển trách, cảnh cáo, thậm chí cách chức) chứ không thể đụng được vào khối tài sản không giải trình được nguồn gốc của họ. Muốn tịch thu khối tài sản này thì phải qua một vụ án hình sự, từ khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử. Và đến khi đó sẽ rất khó khăn, nhiều vụ án không còn tài sản để thi hành án.
Đại biểu Nguyễn Thị Thuỷ cho rằng, một trong những kỳ vọng của cử tri khi sửa luật lần này là giải quyết được vấn đề nêu trên, nhưng dự thảo vẫn chỉ xử lý người kê khai không đúng. Cụ thể nếu kê khai không đúng, ai được dự kiến bổ nhiệm thì không được bổ nhiệm nữa, bổ nhiệm rồi thì tuỳ theo mức độ mà bị cách chức, giáng chức. Còn khối tài sản không giải trình được nguồn gốc hợp pháp thì dự thảo vẫn tiếp tục để ngỏ, không có cơ chế xử lý.
Lý do Ban soạn thảo giải thích cho việc không bổ sung quy định xử lý tài sản không giải trình được nguồn gốc hợp pháp là để phù hợp với nguyên tắc của tố tụng hình sự, trách nhiệm chứng minh thuộc về Nhà nước. Tức muốn tịch thu khối tài sản đó, cơ quan Nhà nước phải chứng minh chứ không phải người có tài sản có trách nhiệm giải trình.
Không đồng tình với ban soạn thảo, bà Nguyễn Thị Thuỷ cho rằng, tham nhũng là vi phạm đặc biệt, xảy ra lâu rồi mới được phát hiện, độ ẩn của tội phạm là rất cao, do đó nếu không có tố tụng đặc biệt vượt lên khuôn khổ pháp lý thông thường thì không xử lý được.
Vị Uỷ viên Thường trực Uỷ ban Tư pháp cũng cho biết, chính quốc gia có mô hình phòng chống tham nhũng hiệu quả cũng không hy vọng thu hồi 100% tài sản tham nhũng, vì vậy trách nhiệm giải trình và chế tài áp dụng khi không giải trình rõ đã được các nước đặt ra để sớm khoanh vùng nhận diện và tăng khả năng thu hồi tài sản.
“Thu hồi tài sản không giải trình được nguồn gốc hợp pháp dẫu là vấn đề mới và khó với Việt Nam, nhưng rõ ràng đây là sự chờ đợi của người dân. Các nước đã và đang trải qua khó khăn như chúng ta trong cuộc chiến chống tham nhũng cũng tự tìm ra cho mình cơ chế thu hồi tài sản tham nhũng và đang phát huy hiệu quả trên thực tế. Từ thực tế và kinh nghiệm quốc tế, mong ban soạn thảo tiếp thu đưa vấn đề này ra thảo luận thấu đáo trên nhiều khía cạnh”, đại biểu Thủy kiến nghị.
Đại biểu Trần Tất Thế (Hà Nam) thì cho rằng, luật hiện hành còn nhiều “lỗ hổng”, bất cập nên việc sửa đổi bổ sung là cần thiết. Tham nhũng ngoài Nhà nước đang diễn biến phức tạp, chẳng hạn như trong hoạt động vay vốn. Vì thế, cơ chế giám sát về thực hiện công vụ phòng chống tham nhũng ở khu vực ngoài Nhà nước là rất cần thiết. Đại biểu Trần Tất Thế cũng kiến nghị thu hẹp đối tượng phải kê khai tài sản để thực hiện cho có hiệu quả.
Về công khai tài sản, đại biểu Trần Tất Thế cho biết, theo quy định chỉ có cơ quan của người kê khai mới được tiếp cận bản kê khai tài sản. Đại biểu cho rằng cần bổ sung quyền tiếp cận thông tin kê khai tài sản của cơ quan giám sát quyền lực như Quốc hội, Mặt trận tổ quốc…
Đồng tình với việc mở rộng quy định về phòng chống tham nhũng ra khu vực ngoài Nhà nước, đại biểu Nguyễn Văn Khánh (Bình Dương) cho rằng, hiện nay tham nhũng đã trở thành “căn bệnh chung” của toàn xã hội. Ở khu vực ngoài Nhà nước, tham nhũng thể hiện qua các hành vi hối lộ, lại quả, bồi dưỡng… “Tham nhũng khu vực tư không khác gì khu vực công. Việc mở rộng ra khu vực ngoài Nhà nước là vấn đề mới nên mở rộng từng bước với những chế định phù hợp” – Đại biểu Nguyễn Văn Khánh nói.
Trong khi đó, đại biểu Lưu Bình Nhưỡng (Bến Tre) lại tỏ ra băn khoăn về việc luật mở rộng quy định về phòng chống tham nhũng. Theo ông, tham nhũng là chủ thể đặc biệt, không phải ai cũng có thể tham nhũng được. “Người ở khu vực ngoài Nhà nước có thể phạm tội đưa hối lộ chứ không thể phạm tội đồng phạm với tội tham nhũng”, đại biểu Lưu Bình Nhưỡng khẳng định và cho rằng, để cắt “nguồn dinh dưỡng” của tham nhũng, giải pháp quan trọng là phải yêu cầu cán bộ kê khai tài sản ngay từ lúc mới bắt đầu vào ngạch công chức.
Công Chiến – Quang Vinh
