Tổng thống Mỹ Donald Trump cho rằng cuộc gặp mặt với người đồng cấp Nga Vladimir Putin có thể là phần dễ chịu nhất trong chuyến công du 3 nước châu Âu trong tuần này
Cựu đại sứ Mỹ ở Nga, ông Michael McFaul, đã phản ứng Tổng thống Donald Trump sau khi nhà lãnh đạo này có phát biểu chỉ trích các đồng minh NATO, nhất là khoản chi tiêu quân sự, tại hội nghị thượng đỉnh của khối tại thủ đô Brussels – Bỉ trong hai ngày 11 và 12-7.
Nặng lời với đồng minh
“Thiệt hại do ông Trump gây ra với NATO trong 18 tháng qua còn nhiều hơn cả các nhà lãnh đạo Liên Xô và Nga đã làm được trong vòng 7 thập kỷ. Vì sao vậy?” – ông McFaul viết trên trang Twitter. Thắc mắc này được đưa ra không lâu sau khi ông Trump chỉ trích Đức – một trong những đồng minh thân cận nhất của Mỹ – về thỏa thuận đường ống dẫn khí “Dòng chảy phương Bắc 2” với Nga ngay khi đặt chân tới nơi diễn ra hội nghị. Ông cho rằng thỏa thuận này biến Đức trở thành “tù nhân của Nga” và hối thúc NATO đánh giá tình hình.
Sau đó, phát biểu trong ngày đầu tiên của hội nghị, ông Trump cam đoan các quốc gia châu Âu sẽ không còn “lợi dụng” Mỹ được nữa, đồng thời tiếp tục công kích các đồng minh vì không chi tiêu đủ cho quốc phòng. Đài CNN dẫn lời các nhà ngoại giao NATO cho biết họ “chết lặng” trước những chỉ trích mạnh mẽ này. “Thế giới giống như trở nên điên loạn sáng nay. Hành động của ông Trump thật không thể tin nổi” – một nhà ngoại giao cao cấp châu Âu nhận xét.
Trong nước, những lời lẽ của Tổng thống Trump khiến ngay cả các thành viên Đảng Cộng hòa không khỏi lo ngại. Thượng nghị sĩ Bob Corker, Chủ tịch Ủy ban Quan hệ đối ngoại Thượng viện Mỹ, cho biết ông ủng hộ chuyện kêu gọi các đồng minh NATO tăng chi tiêu quân sự nhưng lo ngại Tổng thống Trump đang tìm cách hủy hoại khối này và “đấm vào mũi bạn bè chúng ta”.
Hạ viện Mỹ đã thông qua nghị quyết nhằm phát đi thông điệp ủng hộ mạnh mẽ dành cho NATO – một liên minh “không thể thiếu được”, như nhận định của Chủ tịch Hạ viện Paul Ryan.
Tổng thống Mỹ Donald Trump chụp ảnh với các nhà lãnh đạo NATO tại Brussels hôm 11-7 Ảnh: REUTERS
Nghi ngờ giá trị NATO
Trong động thái gây sốc khác, theo kênh Al Jazeera, Tổng thống Mỹ đã đòi các thành viên NATO tăng chi tiêu quân sự lên ít nhất 4% GDP, gấp đôi mục tiêu 2% hiện nay của khối dù một quan chức Nhà Trắng nhấn mạnh đây không phải là đề xuất chính thức. Phát biểu sau khi hội nghị khép lại hôm 12-7, ông Trump “tuyên bố chiến thắng” khi cho biết các nước NATO đã cam kết dành hơn 2% GDP cho ngân sách quốc phòng.
Dù vậy, đây là mục tiêu không dễ đạt được trong bối cảnh có đến 23/29 nước thành viên NATO vẫn chưa dành 2% GDP cho chi tiêu quốc phòng. Các nước hiện cam kết đạt mục tiêu này vào năm 2024 nhưng có một số điều khoản cho phép vài nước gia hạn đến năm 2030. Dù vậy, ông Trump cho biết các nước NATO đã nhất trí đẩy nhanh tốc độ tăng chi tiêu quốc phòng để đáp ứng đòi hỏi này trong vài năm tới.
Đáng chú ý, theo báo The Hill, ông Trump đang đối mặt phản ứng mạnh mẽ vì liên tục chỉ trích các nước thành viên NATO kể từ khi vào Nhà Trắng. Trái với giọng điệu thân thiện dành cho Nga và Tổng thống Vladimir Putin, theo kênh NBC News, Tổng thống Trump dường như có xu hướng đối xử với lãnh đạo 3 nước đồng minh lâu đời – Thủ tướng Canada Justin Trudeau, Thủ tướng Anh Theresa May và Thủ tướng Đức Angela Merkel – như “kẻ thù”.
Ngoài những lời lẽ công kích nước Đức nói trên, ông Trump vẫn chưa lên tiếng ủng hộ bà May trong bối cảnh chính phủ của bà gặp khủng hoảng vì chính sách liên quan đến chuyện rời Liên minh châu Âu (Brexit). Trước đó, vào tháng rồi, ông Trump gọi ông Trudeau là “người không trung thực” và “yếu đuối”. Một số nhà phân tích cho rằng thông qua hành động chỉ trích Đức và nghi ngờ giá trị của NATO, ông Trump dường như muốn cán cân sức mạnh toàn cầu nghiêng về phía chủ nghĩa dân tộc bảo thủ và xa rời trật tự dân chủ tự do cũ.
Không gì lạ khi nhà lãnh đạo Mỹ nhận định cuộc gặp sắp tới với ông chủ điện Kremlin (dự kiến diễn ra tại Phần Lan ngày 16-7 tới) có thể là phần dễ chịu nhất trong chuyến công du 3 nước châu Âu lần này. Trước khi ngồi xuống đàm phán với ông Putin, ông Trump có chuyến thăm Anh chính thức đầu tiên từ ngày 12-7.
LỤC SAN
