Nhân sinh nhựt lần thứ 90 của nhà văn Nguyên Ngọc, giới văn nghệ sĩ và trí thức dân chủ đã viết bài và đưa hình ảnh ca ngợi ông lên tận mây xanh, với tần suất dày đặc trên mạng xã hội. Ca ngợi ai, chê trách ai là quyền tự do của mỗi người, tôi không có ý kiến.
Tôi cũng thích văn ông Nguyên Ngọc và bắt đầu ngưỡng mộ ông kể từ khi ông làm Tổng Biên tập báo Văn Nghệ tạo dấu ấn không phai mờ trong đổi mới văn chương và báo chí nước nhà theo đà đổi mới đất nước mấy chục năm trước. Tôi đọc ông khá kỹ, từ Đất nước đứng lên, Rừng Xà Nu, Đất Quảng, Đường chúng ta đi, đến bản “Đề dẫn” nổi tiếng cùng nhiều bút ký văn chương và chính luận ông viết sau này.
Nhưng có lẽ ông nổi tiếng nhất là khi ông tuyên bố ra khỏi Đảng Cộng sản Việt Nam cách đây mấy năm, một động thái khá ồn ào có chủ đích do chính ông chủ động tạo ra. Vì lý tưởng mà tự nguyện tham gia một tổ chức, khi thấy tổ chức đó không phù hợp với mình nữa thì tự nguyện rời bỏ, đó là chuyện bình thường, không ai ép ai vào Đảng cũng không ai ép ai nhất định phải mãi mãi không được rời khỏi Đảng. Chủ động tạo thành một sự kiện để thu hút công chúng không phải là hành vi của bậc chính nhân quân tử, tôi nghĩ vậy, nhưng đó là quyền tự do cá nhân của ông.
Trong cuộc đời mỗi người, ai cũng có sai lầm. Có những sai lầm do nhận thức, hành vi sau sẽ khắc phục sai lầm của hành vi trước, nếu là người của công chúng thì công chúng sẽ tha thứ cho ta và ta cũng có thể tự tha thứ cho mình. Nhưng những sai lầm gây hại cho người khác thì nhất định phải sám hối mới có thể hoàn lương được. Ông Nguyên Ngọc có sai lầm thuộc loại hại người, đó là ông đánh một phát “chết tươi” nhà văn Phùng Quán và tham gia cuộc “bêu đầu” những người chính trực trong phong trào Nhân văn Giai phẩm. Nhưng ông không hề có ý định sám hối.
Vừa rồi có người nhắc có lần ông Nguyên Ngọc nói với cựu Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình rằng “Chúng ta bắt đầu sai từ Đại hội Tua” (Đại hội lần thứ 18 Đảng Xã hội Pháp năm 1920 tại thành phố Tours, tại đây Nguyễn Ái Quốc đã bỏ phiếu tán thành Quốc tế 3 và tham gia thành lập Đảng Cộng sản Pháp). Vấn đề là 38 năm sau Đại hội Tua, ông Nguyên Ngọc đã có bài viết dài “Con đường đi của Phùng Quán, con đường sai lầm điển hình của một người viết văn trẻ” đăng trên tạp chí Văn nghệ quân đội số 4, tháng 4-1958, quy kết cho Phùng Quán dốt nát huênh hoang phản trắc, là cái “máy nói” của Trần Dần, Trương Tửu, Lê Đạt, Trần Đức Thảo, Thuỵ An và “bọn Nhân văn Giai phẩm”. Xin trích một đoạn :
“Một đặc điểm khác của bọn chống lại sự lãnh đạo của Đảng trong văn nghệ là do họ tự xưng là “chân thật”, sự chân thật “thần thánh” của người văn nghệ, họ là “lương tâm của thời đại”. Bài thơ “Lời mẹ dặn” của Phùng Quán là tiêu biểu cho cái quan điểm gọi là “chân thật” ấy.
Phùng Quán giải nghĩa như thế nào là chân thật :
“Thấy vui muốn cười cứ cười
Thấy buồn muốn khóc cứ khóc
Yêu ai cứ bảo là yêu
Ghét ai cứ bảo là ghét
Dù ai cầm dao doạ giết
Cũng không nói ghét thành yêu”
Chúng ta mỗi người đều đã được sự giáo dục lãnh đạo của Đảng. Chúng ta đều đã có kinh nghiệm bản thân rằng: xuất thân từ những giai cấp phức tạp khác nhau trong xã hội chúng ta đã mang theo trong mình những tình cảm yêu ghét phức tạp khác nhau, những tình cảm đó có khi đối lập với lợi ích của cách mạng. Chúng ta đã có kinh nghiệm rằng trước chỉnh huấn cải cách ruộng đất, khối đồng chí chúng ta còn yêu địa chủ, khinh và ghét nông dân. Cách mạng đã cải tạo tình cảm cho chúng ta và đó là cuộc đấu tranh gian khổ lâu dài. Nếu chúng ta đã yêu kẻ thù của cách mạng thì chúng ta phải thẳng tay giết chết tình cảm đó đi và học tập rèn luyện lòng căm thù chúng nó. Nếu chúng ta ghét quần chúng công nông binh, thì cũng phải kiên quyết xoá sạch tình cảm đó đi và xây dựng cho mình một tình yêu giai cấp đúng đắn. Tình cảm là thứ bộc lộ rất rõ giai cấp tính. Đó là điều sơ đẳng bất cứ người nào đi theo cách mạng cũng phải biết, phải làm. Phùng Quán không biết và không làm như thế. Phùng Quán lớn tiếng tuyên truyền cho một thứ yêu ghét tự do, không có giai cấp…
Trong cuộc đời, Phùng Quán đã thực hiện chủ nghĩa “chân thực” đó bằng cách chửi lại một cách vô ơn bạc nghĩa cái tập thể đã nuôi Quán từ bé đến lớn. Phùng Quán cũng rêu rao rất to là mình dũng cảm lắm:
“Đường mật công danh không ngọt được lưỡi tôi
Sét nổ trên đầu không xô tôi ngã
Bút giấy tôi ai cướp giật đi
Tôi sẽ cầm dao viết văn trên đá”
Đọc những câu thơ này, ta hình dung ra một anh chàng đang đi bình yên giữa đường tự nhiên vung tay múa chân bù lu bù loa: “Ôi làng nước ơi, nó đánh tôi, nó giết tôi đây này! Tôi dũng cảm chống lại đây này”. Ai áp bức ngòi bút của Phùng Quán, ai cướp giật bút giấy của Phùng Quán giữa miền Bắc này? Đó là sự vu khống chế độ ta được đăng công khai trên báo”. (Hết trích)
Vì bài viết đó của ông Nguyên Ngọc (cùng với chiến dịch đồ sát không thương tiếc “bọn Nhân văn Giai phẩm”) mà Phùng Quán phải đi cải tạo lao động 10 năm và bị cấm viết tới 30 năm. 30 năm sau, những văn nghệ sĩ và trí thức tài danh trong phong trào Nhân văn Giai phẩm mới được khôi phục danh dự. Nhà văn Phùng Quán cùng với Trần Dần, Lê Đạt và Hoàng Cầm được Chủ tịch nước truy tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật. Điều đáng nói là việc khôi phục danh dự và truy tặng giải thưởng cho “bọn Nhân văn Giai phẩm” này là kết quả của quá trình Đổi Mới và dân chủ hoá đất nước chứ hoàn toàn không phải do những người như ông Nguyên Ngọc từng đánh họ chết tươi biết sám hối.
Vẫn biết là chuyện gì ra chuyện đó. Viết cái tút này tôi không có ý định vạch lá tìm sâu, vì tôi vẫn ngưỡng mộ ông Nguyên Ngọc đã tạo ra những dấu ấn không phai mờ trong đổi mới văn chương và báo chí khi ông làm Tổng biên tập báo Văn Nghệ. Nhưng đã từng hại người mà không chịu sám hối thì khó mà đủ tư cách để làm ngọn cờ gì đó về nhân văn về dân chủ.
Nguồn: Hoàng Hải Vân
(Hình chụp trang đầu trong bài viết 8 trang mà nhà văn Nguyên Ngọc đồ sát nhà văn Phùng Quán đăng trên Văn nghệ quân đội, 4-1958)
Nguồn: Tre làng
Nguồn:
