Ông Trump mang tài liệu mật về Mar-a-Lago có thể để làm kỷ niệm, dù ông nhiều khả năng không quan tâm và không hiểu giá trị của chúng.
Các đồng minh và đối thủ đều nhận xét rằng trong 4 năm cầm quyền, cựu tổng thống Donald Trump coi chính phủ Mỹ như một phần mở rộng của “đế chế” bất động sản mà ông điều hành trước khi tham gia chính trị. Ông dường như cho rằng tất cả những gì trong Nhà Trắng đều là “của tôi”, và đánh đồng chúng với thương hiệu Trump mà ông đã xây dựng trong nhiều thập kỷ, theo bình luận viên chính trị Maggie Haberman của NY Times.
Cơ quan Lưu trữ Quốc gia Mỹ đã tìm cách thu hồi số tài liệu này sau khi ông Trump đưa chúng tới dinh thự Mar-a-Lago ở Palm Beach, bang Florida tháng 1/2021. Cuộc lục soát Mar-a-Lago do đặc vụ Cục Điều tra Liên bang (FBI) tiến hành tuần trước đã kết thúc 18 tháng “giằng co” giữa giới chức Mỹ và cựu tổng thống Trump liên quan tới các tài liệu mật.
Các cựu tổng thống Mỹ thường nắm rõ quy định bảo quản hồ sơ mật và trả lại chúng cho Cơ quan Lưu trữ Quốc gia theo quy trình phù hợp khi rời nhiệm sở. Nhưng bình luận viên Haberman cho rằng ông Trump có nhiều lý do cá nhân để quyết giữ lại những tài liệu mật này.
Lý do đầu tiên mà Haberman nêu ra là cựu tổng thống Trump luôn cảm thấy các tài liệu mật “thú vị” và đáng để khoe. Ông Trump trong nhiều thập kỷ đã sưu tập nhiều món đồ lặt vặt để trưng bày tại văn phòng ở Trump Tower, trong đó có chiếc giày khổng lồ từng thuộc về vận động viên bóng rổ Shaquille O’Neal.
Ông Trump được cho là coi các tài liệu chứa bí mật quốc gia cũng giống những món đồ sưu tập đó. Các cố vấn của cựu tổng thống cho biết ông Trump cảm thấy vui mừng khi khoe các tài liệu mật mà có thể tiếp cận.
Ông thường xuyên khoe thư tay của lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un với khách tới thăm, khiến các cố vấn phải cảnh báo. Vài bức thư của ông Kim Jong-un nằm trong loạt thư từ mà cựu tổng thống Trump mang về dinh thự Mar-a-Lago.
Nỗi phấn khích của ông Trump đối với thông tin tình báo được thể hiện ngay từ đầu nhiệm kỳ. Hồi tháng 5/2017, ông tiết lộ thông tin tình báo tuyệt mật do Israel cung cấp trong cuộc gặp với hai quan chức cấp cao của chính phủ Nga, khiến nhóm cố vấn an ninh quốc gia của ông bàng hoàng.
Hai năm sau, khi các quan chức tình báo trình bức ảnh chi tiết và thuộc loại nhạy cảm về vụ phóng tên lửa thất bại của Iran, ông Trump rất vui mừng. “Tôi muốn đăng ảnh này lên Twitter”, ông nói với giám đốc Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA), cố vấn an ninh quốc gia và Giám đốc Tình báo Quốc gia, một nguồn tin cho biết.
Các quan chức này đã cố gắng can ngăn, song ông Trump vẫn chia sẻ bức ảnh lên tài khoản Twitter có 63 triệu người theo dõi khi đó.
John Bolton, người từng là cố vấn an ninh của của ông Trump, cho biết cựu tổng thống chưa bao giờ nói rằng muốn giữ một tài liệu để dùng cho mục đích gì khác ngoài làm kỷ niệm. “Đó là lý do ông ấy muốn lấy bất cứ thứ gì”, Bolton nói. “Ông ấy thậm chí không hoàn toàn coi trọng lý do giữ chúng”.
Lý do thứ hai khiến Trump muốn sở hữu tài liệu mật là tâm lý “ta là nhà nước”, theo bình luận viên Haberman.
Ông Trump luôn xem thường nỗ lực của các chính quyền Mỹ trước đây nhằm ngăn chặn xung đột lợi ích trong nhiệm kỳ. Cựu tổng thống chưa bao giờ thoái vốn khỏi Trump Organization và tiếp tục giám sát tài sản của mình, ngay cả khi ông tuyên bố đã giao toàn bộ quyền quản lý cho các con trai.
“Các vị tướng của tôi”, ông nhiều lần nói về các tướng quân đội ở Lầu Năm Góc cũng như những cựu tướng đang giữ vị trí cao trong Nhà Trắng. “Tiền của tôi” là cách ông đề cập đến những khoản quyên góp cho chiến dịch tranh cử. “Kevin của tôi”, ông nói về nghị sĩ Kevin McCarthy, lãnh đạo đảng Cộng hòa.
Ông dường như cũng có quan điểm tương tự với các tài liệu Nhà Trắng. “Chúng là của tôi”, Trump nhấn mạnh khi được hối thúc trả lại nhiều thùng tài liệu mà ông đã mang khỏi Nhà Trắng sau khi mãn nhiệm, một số trong đó thuộc loại bảo mật cao, theo ba cố vấn của cựu tổng thống.
“Hành vi của Trump dường như cho thấy ông ấy với nhà nước là một và giống nhau”, Mark Zaid, luật sư chuyên xử lý các vấn đề liên quan đến an ninh quốc gia và đảm bảo an ninh quốc gia, nhận định. “Ông ấy có vẻ tin rằng mọi thứ trong tầm tay đều thuộc về mình, kể cả tài liệu mật của chính phủ”.
Những thùng đồ được chuyển khỏi Nhà Trắng trước khi Trump rời nhiệm sở ngày 14/1/2021. Ảnh: Reuters.
Ông Trump hiếm khi sử dụng tài khoản Twitter được cấp cho tổng thống Mỹ, thay vào đó ủy quyền cho giám đốc kỹ thuật số Dan Scavino quản lý và sử dụng tài khoản cá nhân của mình.
Cựu tổng thống Mỹ cũng thường xuyên bác mọi nỗ lực thực thi quy tắc, quy định hoặc chuẩn mực bên ngoài đối với Nhà Trắng, cũng như tin rằng các cố vấn của ông có quyền miễn trừ tuyệt đối với một số trát triệu tập của quốc hội.
“Tổng thống không phải là vua”, thẩm phán Ketanji Brown Jackson viết năm 2019, khi ra lệnh cho cựu cố vấn Donald F. McGahn II của ông Trump trình diện để cung cấp lời khai, bất chấp sự phản đối của Nhà Trắng.
Lý do thứ ba mà bình luận viên Haberman đưa ra là cách thức xử lý giấy tờ không theo bất cứ quy trình nào của ông Trump.
Bất chấp các quan chức Nhà Trắng dưới thời ông Trump cảnh báo về cách xử lý tài liệu nhạy cảm, nhiều cố vấn của cựu tổng thống Mỹ cho biết ông không mấy quan tâm đến tính bảo mật hay quy trình bảo vệ tài liệu chính phủ.
Ông nhiều lần vứt mọi loại giấy tờ, trong đó có cả tài liệu nhạy cảm và báo cáo tin tức, vào thùng giấy xung quanh.
Cựu tổng thống Mỹ liên tục nhận tài liệu được gửi tới Nhà Trắng, song không phải lúc nào các cố vấn, trợ lý cũng biết chuyện gì sẽ xảy ra với chúng. Đôi khi ông Trump yêu cầu được giữ lại tài liệu sau các cuộc họp giao ban tình báo, song các cố vấn cho biết ông không quan tâm tới nội dung trong tài liệu và không hiểu ông muốn giữ chúng làm gì.
Ông Trump cũng có thói quen xé giấy tờ, trong đó có cả tài liệu mật, rồi ném trên sàn hoặc vứt vào thùng rác. Các quan chức sau đó phải lục tìm các mảnh giấy, dán chúng lại để lưu trữ theo yêu cầu của Đạo luật Tài liệu Tổng thống.
Cựu tổng thống vài lần xé nhỏ tài liệu, một số có chữ viết tay của ông, rồi ném vào toilet và đôi khi làm tắc ống thoát nước trong Nhà Trắng. Ông Trump cũng từng làm điều này trong ít nhất hai chuyến công du nước ngoài, các cựu quan chức cho biết.
Khi Trump trở về dinh thự Mar-a-Lago và Câu lạc bộ Golf Quốc gia Trump ở Bedminster, bang New Jersey, các cố vấn thường bố trí những căn phòng bảo mật đặc biệt để ông xem tài liệu nhạy cảm. Tuy nhiên, cựu tổng thống Mỹ hiếm khi sử dụng các phòng này.
Đầu năm 2017, trong cuộc gặp ông Shinzo Abe, khi đó là Thủ tướng Nhật Bản, tại dinh thự Mar-a-Lago, ông Trump nhận được tin Triều Tiên phóng thử tên lửa đạo đạo xuyên lục địa. Thay vì vào phòng bảo mật, ông và các cố vấn bật đèn flash trên điện thoại để xem tài liệu an ninh ngay tại bàn tiệc, trong khi các hội viên câu lạc bộ và khách mời chụp ảnh, đăng lên mạng xã hội.
Đặc vụ Mỹ đứng canh tại cổng vào Mar-a-Lago sau khi FBI bắt đầu khám xét dinh thự của cựu tổng thống Donald Trump ngày 8/8. Ảnh: Reuters.
Lý do thứ tư Haberman đưa ra để giải thích hành động tích trữ tài liệu mật của Trump là do chúng chứa thông tin cá nhân về các lãnh đạo nước ngoài. Nhiều cố vấn cũng nhận định ông Trump có thể giữ các tài liệu chứa thông tin chi tiết về những người mà ông quen biết hay coi là “bạn” trong thời gian làm tổng thống Mỹ.
Một cựu quan chức chính quyền Trump cho biết cựu tổng thống thường được cung cấp tiểu sử của các lãnh đạo nước ngoài khi công du. Tài liệu này gồm hai phiên bản, một không thuộc diện mật và được công bố thường xuyên, số khác thuộc diện mật và có thể chứa nhiều thông tin cá nhân.
Một trong số các tài liệu mà FBI thu được ở dinh thự Mar-a-Lago hồi tuần trước có ghi “Tổng thống Pháp”, đề cập đến ông Emmanuel Macron. Tuy nhiên, giới chức Mỹ bày tỏ nỗi lo lắng về nguy cơ các tài liệu mật đó rơi vào tay “những kẻ có có ý đồ xấu”.
Nguyễn Tiến (NY Times)
