Vaccine: Vũ khí gây ảnh hưởng hiệu quả?
Theo nhà nghiên cứu Nathalie Coutinet, Trung tâm Kinh tế Đại học Paris 13, hiện tại trên thế giới đã có khoảng 100 vaccine đang được nghiên cứu. Trong số này có khoảng 70-75 loại vaccine dường như có công hiệu. Nhiều cuộc thử nghiệm lâm sàng cũng đã được tiến hành tại Mỹ và Trung Quốc.
Tuy còn phải mất từ một đến hai năm nữa mới có thể phát hành rộng rãi vaccine chống virus SARS-CoV-2, theo như ước tính của giới chuyên môn, một số lãnh đạo quốc gia cũng nhận thấy những thách thức địa chính trị quan trọng trong cuộc đua tìm thuốc điều trị và vaccine. Cuộc đua này hiện do hai nước là Mỹ và Trung Quốc dẫn đầu, và theo sau là Liên hiệp châu Âu.
Cuộc cạnh tranh đã trở nên căng thẳng khi vào ngày 13-5-2020, FBI cáo buộc Trung Quốc âm mưu đánh cắp các dữ liệu nghiên cứu vaccine và thuốc điều trị COVID-19. Bởi vì với Trung Quốc, cuộc chiến chống đại dịch còn là cách để quảng bá mô hình quản lý của Trung Quốc, biến cuộc đua chế tạo và sản xuất vaccine chống COVID-19 thành một thách thức ưu tiên.
Nhà nghiên cứu kinh tế học Carine Milcent, Trung tâm Nghiên cứu Quốc gia Pháp (CNRS), cho rằng: “Cuộc đua vaccine đang trở thành một công cụ địa chính trị để thể hiện sức mạnh. Do vậy, vaccine là một nguồn gây ảnh hưởng không gì sánh bằng”.
Ở đây cũng nên xem xét đến một lập trường trung dung: đâu là đường hướng do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) chọn và đường hướng của Mỹ. WHO chủ trương vaccine có được phải dành cho tất cả mọi người ở mức giá ai cũng có thể mua được. Thế nên ẩn sau tất cả những điều đó còn có một câu hỏi: Cái gì là vaccine? Cái gì là tài sản y tế?
Nhưng WHO, Liên hiệp châu Âu và một số cường quốc khác như Mỹ và Trung Quốc không có cùng cách nhìn về khái niệm “tài sản y tế” chung này. Nhà nghiên cứu Carine Milcent cho rằng chúng ta đang đối mặt với một lập trường khác biệt, mỗi nước xem việc sản xuất vaccine như là một loại vũ khí như bao thứ vũ khí khác.
Tuy nhiên, Antoine Bondaz, thuộc Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược (FRS), cho rằng nghiên cứu tìm vaccine còn là một cuộc chạy đua công nghệ khoa học toàn diện. “Trở thành nước đầu tiên phát triển thành công một vaccine nhờ vào các nhà khoa học của mình, đó còn là một thách thức quan trọng cho Mỹ và Trung Quốc. Nếu Trung Quốc phát triển được một loại vaccine, Trung Quốc sẽ có được một uy tín đáng kể trên trường quốc tế.
 |
| Vắcxin ngừa COVID-19 được nghiên cứu tại phòng thí nghiệm ở Mỹ. |
Liên hiệp châu Âu đứng giữa hai “người khổng lồ”
Trong cuộc đua công nghệ tân tiến này, nước Mỹ cũng bị nghi ngờ muốn áp dụng học thuyết “Nước Mỹ trước hết” vaccine chống COVID-19. Nếu như CureVac của Đức tránh được sức cám dỗ 1 tỷ USD Mỹ muốn chiếm hữu bản quyền chế tạo vaccine ngừa COVID-19, thì hãng Sanofi của Pháp đã bị đồng USD “đánh gục”.
Ông Paul Hudson, Tổng Giám đốc người Anh của hãng dược phẩm Sanofi, đứng hàng thứ 4 trong nhóm 40 doanh nghiệp hàng đầu của Pháp (CAC40) có niêm yết trên sàn chứng khoán, ngày 13-5-2020, trả lời hãng tin Bloomberg, đã tuyên bố: “Người dân Mỹ sẽ được ưu tiên đặt hàng trước, bởi vì họ đã mạo hiểm tài trợ cho những nghiên cứu này trước những nước khác ngay từ tháng 2”.
Phát biểu này của ông Hudson đã bị Chính phủ Pháp phản đối gay gắt, cho rằng sức khỏe là “tài sản chung”, đồng thời nhắc lại nguyên tắc “quyền được tiếp cận vaccine công bằng cho tất cả và nằm ngoài quy luật thị trường”.
Theo nhà kinh tế học El Mouhoub Mouhoud, trường Đại học Paris – Dauphine, trong lĩnh vực này, phương thức cạnh tranh có tính chất quyết định giữa các hãng dược chính là cuộc đua công nghệ và đưa vào thị trường các dòng sản phẩm mới, bất kể là thuốc hay vaccine. Đương nhiên, chi phí cho nghiên cứu và phát triển là rất tốn kém.
Mỹ cũng có trong tay một công cụ hỗ trợ đắc lực là Cơ quan Barda (Cơ quan dành cho Nghiên cứu và Phát triển y sinh cấp tiến), được thành lập năm 2006 để hỗ trợ các hãng dược, các phòng nghiên cứu tư nhân trong công cuộc chống dịch bệnh.
Chính Barda thông báo đầu tư 1 tỷ USD trong chương trình hợp tác công – tư để tìm vaccine ngừa COVID-19. Vì vậy cuộc tranh cãi Sanofi còn làm lộ rõ những yếu kém của Liên hiệp châu Âu, một “chú lùn” trong cuộc đua giữa hai ông khổng lồ, bất chấp nguồn quyên góp được trị giá đến 7,4 tỷ euro.
“Cơ chế tài trợ của Mỹ nhanh hơn và dồi dào hơn rất nhiều. Đây chính là lợi thế của Mỹ trên phương diện tài trợ cho các chương trình Nghiên cứu và Phát triển (R&D) có rủi ro. Còn tại châu Âu, chúng ta nhìn thấy có một sự chia rẽ giữa các nước. Do vậy, đấy cũng có thể là chiến lược của Sanofi nhằm thúc đẩy các nước thành viên phối hợp huy động nhiều hơn các nguồn lực để có thể đối phó với hình thức tài trợ to lớn này”, ông El Mouhoub Mouhoud phân tích.
Đức Quý (tổng hợp)
