Nhằm gia tăng sức ép buộc Iran ngồi vào bàn đàm phán thảo luận lại thỏa thuận hạt nhân, Mỹ vừa thông báo chấm dứt lệnh miễn trừ trừng phạt với tổ hợp hạt nhân Fordow ở phía Nam Iran. Động thái của Mỹ được đưa ra vào thời điểm thỏa thuận lịch sử ký kết năm 2015 đang ngày càng trở nên mong manh hơn một năm sau sự rút đi của Mỹ. Iran gần như đã “lật bài ngửa” khi giảm dần các cam kết hạt nhân thông qua nỗ lực làm giàu urani một cách thần tốc.
Iran gần như đã “lật bài ngửa” khi giảm dần các cam kết hạt nhân thông qua nỗ lực làm giàu urani một cách thần tốc. Ảnh: Reuters
Phản ứng trước việc Iran mới đây bơm khí urani vào 1.044 máy ly tâm tại cơ sở hạt nhân Fordow nhằm khôi phục quá trình làm giàu urani ở cấp độ cao hơn mức 3,67% như đã nêu trong thỏa thuận hạt nhân ký kết giữa Iran và các cường quốc, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo thúc giục Iran ngay lập tức đảo ngược các hoạt động hạt nhân gây tranh cãi của nước này.
Ông Pompeo nhấn mạnh: “Mỹ sẽ chính thức chấm dứt miễn trừ lệnh trừng phạt liên quan đến cơ sở hạt nhân Fordow từ ngày 15/12 tới. Lượng urani làm giàu phù hợp với quy định tại đây đã về không. Không có lý do chính đáng nào cho việc Iran tiếp tục làm giàu urani tại địa điểm bí mật này. Cách khả thi duy nhất hiện nay là thông qua đàm phán toàn diện để xem xét, điều chỉnh lại toàn bộ các mối đe dọa từ Iran. Hành động gần đây nhất của Iran rõ ràng là nỗ lực “tống tiền” hạt nhân, chỉ làm sâu sắc thêm sự cô lập về chính trị và kinh tế của thế giới đối với quốc gia Hồi giáo này”.
Theo giới phân tích, việc Iran dần điều chỉnh thu hẹp phạm vi tuân thủ thỏa thuận hạt nhân và mới đây nhất là hoạt động làm giàu urani tại cơ sở dưới lòng đất Fordow, có thể là động thái nhằm gây sức ép buộc Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) nới lỏng trừng phạt và tìm cách cứu vãn thỏa thuận hạt nhân. Hay nói cách khác, Iran lấy việc tuân thủ “Kế hoạch hành động toàn diện chung” như một “quân bài” mặc cả với các đối tác kể trên, mà trước hết là gây áp lực để Mỹ nới lỏng các lệnh trừng phạt Iran vốn đang khiến nền kinh tế nước này lâm vào khủng hoảng.
Một minh chứng rõ ràng nhất cho thấy tác động từ các biện pháp trừng phạt của Mỹ, đó là kim ngạch xuất khẩu dầu mỏ của Iran đã sụt giảm từ 2 triệu thùng xuống còn 200.000 tới 300.000 thùng/ngày, khiến doanh thu từ lĩnh vực này giảm rõ rệt. Bên cạnh đó là những ảnh hưởng tiêu cực khác khiến kinh tế Iran rơi vào suy thoái, tỷ lệ lạm phát cao và thất nghiệp tăng.
Tuy nhiên, với những gì đang diễn ra có thể thấy rõ, chiến thuật “gây áp lực tối đa” của Mỹ dường như chưa thực sự hiệu quả, chưa đủ sức ép để Iran phải tiến tới bàn đàm phán và cũng không hề khiến nước Cộng hòa Hồi giáo thu hẹp các hoạt động hạt nhân của mình.
Trong một diễn biến mới nhất, Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) hôm qua (18/11) thông báo, Iran tiếp tục vi phạm một giới hạn khác trong thỏa thuận hạt nhân đã ký với các cường quốc. Báo cáo của IAEA nêu rõ, vào ngày 16/11 vừa qua, Iran đã thông báo cho IAEA rằng dự trữ nước nặng của nước này đã vượt quá mức trần 130 tấn theo thỏa thuận hạt nhân.
Có vẻ như các chính sách của Mỹ đã “già néo đứt dây” khi Iran ngày càng phản kháng bằng thái độ cương quyết và cứng rắn hơn. Iran thậm chí còn công khai khẳng định, việc khôi phục khả năng làm giàu urani của nước này là nhằm để đáp trả các lệnh trừng phạt của Mỹ, cũng như việc châu Âu không thực thi cam kết giúp nước này chống lại các gói cấm vận.
Rõ ràng, tại thời điểm này, vấn đề hạt nhân Iran vẫn chỉ là mớ bòng bong càng gỡ càng thêm rối nếu nhìn từ cách xử trí vấn đề của Mỹ và Iran hiện nay, trong khi các đối tác châu Âu khác thì đang loay hoay, chưa thực sự tìm ra được giải pháp xử lý khủng hoảng nào hiệu quả nhằm cứu thỏa thuận hạt nhân đang đứng bên bờ vực đổ vỡ./.
