Trong bài viết gửi đến báo Giáo dục Việt Nam, thầy giáo Bùi Nam đã đưa ra nguyên nhân tồn tại, những bất cập và một số giải pháp để xóa bỏ mô hình trường chuyên, lớp chọn, thầy Bùi Nam
Sau 2 bài viết “Nên bỏ trường chuyên” và “Không muốn nuôi “gà chọi”, nhiều người đồng tình bỏ trường chuyên” của tác giả Hữu Sơn đăng trên Báo Điện tử Giáo dục Việt Nam, tôi rất đồng tình ý kiến với tác giả.
Theo tác giả, việc duy trì mô hình học tập có trường chuyên đã không còn hiệu quả chỉ gây lãng phí cho nhà nước, gây ra sự bất bình đẳng giữa người học.…
Cũng theo tác giả Hữu Sơn, ngành giáo dục cần kiên quyết loại bỏ, đừng níu kéo, cố giữ nữa, chỉ thêm khổ con em và nhân dân.
Theo cá nhân tôi, cần xóa bỏ không chỉ mô hình trường chuyên, mà ngay cả các lớp chọn trong trường phổ thông cũng phải dẹp bỏ.
Xóa mô hình trường chuyên, lớp chọn là việc làm cấp thiết để tạo sự công bằng, bình đẳng giữa người học, là việc làm nhân văn, hợp với xu thế phát triển của thế giới.
Từ Nghị quyết Trung ương đến các văn bản của Bộ Giáo dục và Đào tạo đều quy định không được tổ chức lớp chọn trong trường phổ thông ở tất cả các cấp, bậc học trừ các trường năng khiếu và thể dục thể thao.
Nhưng hiện nay hầu như tất cả các trường phổ thông trong cả nước từ trung học cơ sở đến trung học phổ thông vẫn còn cố tình lách luật duy trì hình thức lớp chọn.
Nguyên Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Vinh Hiển đã từng phát biểu:
“Nhằm đảm bảo sự công bằng về điều kiện học tập, Bộ Giáo dục và Đào tạo không thừa nhận bất kỳ sự tồn tại của lớp chọn nào trong trường phổ thông, nếu trường nào vi phạm, còn để hình thức lớp chọn tồn tại dưới bất kỳ hình thức nào đều bị xử lý nghiêm”.
Nhưng các trường phổ thông lấy lý do là nên duy trì lớp chọn để tạo mũi nhọn hay nói đúng hơn là duy trì thành tích có học sinh giỏi cấp huyện, tỉnh, quốc gia.
Theo tôi, việc Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định không duy trì lớp chọn là việc làm rất đúng đắn, duy trì lớp chọn sẽ tạo ra sự bất công, mất bình đẳng trong môi trường giáo dục, kéo theo chất lượng học tập, đạo đức của học sinh toàn trường tụt dốc.
Mục đích duy nhất duy trì hình thức lớp chọn là kỳ thi học sinh giỏi
Quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo không cho phép tổ chức lớp chọn trong trường phổ thông ở tất cả các cấp học, bậc học và chỉ cho phép các trường chuyên ở bậc trung học phổ thông mở các lớp chuyên Toán, Lý, Hóa, Sinh…
Nhưng lấy lý do có kỳ thi học sinh giỏi cấp huyện, cấp tỉnh (học sinh lớp 9), kỳ thi học sinh giỏi cấp tỉnh, cấp quốc gia (học sinh lớp 12) nên các trường tìm mọi cách lách luật để duy trì các lớp chọn trong trường phổ thông.
Ở bậc trung học cơ sở và trung học phổ thông từ lớp 6 đến lớp 12, nhà trường lập ra các lớp chọn với mục đích duy nhất là luyện “gà chọi” để cạnh tranh tỷ lệ học sinh giỏi, cạnh tranh thành tích học sinh giỏi để làm đẹp các báo cáo hay làm căn cứ xét thi đua cho các trường.
Để lách luật và “qua mặt” các đoàn kiểm tra, các trường tổ chức các lớp chọn dưới danh nghĩa không đặt lớp chọn ở các lớp đầu như 6/1, 7/1…mà tổ chức các lớp chọn ở cuối hoặc lớp giữa như 6/4, 7/3…là các lớp chọn.
Thật ra rất dễ để các đoàn kiểm tra phát hiện ra việc tồn tại kiểu lách luật các lớp chọn như chỉ cần kiểm tra danh sách kèm kết quả học sinh đầu năm hoặc cuối năm chỉ cần người có mắt tinh tường nhìn vào các em học sinh trong lớp thì biết ngay đó là lớp chọn mà thôi.
Nhưng các cấp quản lý cũng vì lý do thi học sinh giỏi, nếu không duy trì hình thức lớp chọn sẽ mất đi các em thi học sinh giỏi đạt kết quả cao, vì thành tích của trường, của địa phương nên nhiều cán bộ quản lý giáo dục đã cố tình làm ngơ cho các vi phạm của các trường.
Thậm chí nhiều trường phổ thông duy trì từ 2 đến 3 lớp chọn cho mỗi khối.
Lớp chọn kéo theo chất lượng chung của trường đi xuống, bất công cho người học, mất đoàn kết nội bộ.
Chất lượng học sinh đại trà trong trường phổ thông hiện nay không cao, nhiều học sinh có học lực trung bình, yếu nhưng việc mỗi khối lớp chọn ra các em học sinh giỏi, khá và tập trung vào các lớp chọn nên khi lấy ra được các lớp chọn thì các lớp còn lại chủ yếu là học sinh trung bình, yếu.
Các lớp còn lại học tập rất yếu không có yếu tố cạnh tranh, không có nhân tố có học lực khá, giỏi để cạnh tranh hay để thúc đẩy các học sinh khác cùng phát triển.
Bên cạnh đó, vì các lớp còn lại chủ yếu là học sinh trung bình, yếu nên khi vào lớp giáo viên cũng rất khó dạy, học sinh thì yếu và không có học sinh phát biểu hay học sinh giải được các bài toán.
Điều này chỉ có lợi cho lớp chọn và có lợi cho việc bồi dưỡng học sinh giỏi, thi học sinh giỏi các cấp.
Nhưng hệ lụy của nó là tất cả các lớp còn lại học tập sa sút, xuống cấp, học sinh thụ động, sức ỳ trong giáo dục tăng lên, mất đi sự công bằng trong giáo dục, mất đi ý nghĩa của câu nói “dành mọi điều tốt đẹp nhất cho người học” .
Trong lớp học có nhiều học sinh giỏi thì sẽ kéo theo các học sinh khác cùng tiến bộ, có nhiều học sinh ngoan sẽ kéo theo nhiều học sinh ngoan đó chính là nguyên lý muôn đời của giáo dục.
Tục ngữ có câu “gần mực thì đen, gần đèn thì sáng”.
Việc duy trì một lớp chọn gần như toàn bộ học sinh giỏi, ngoan còn ở các lớp còn lại chỉ còn lại học sinh trung bình, yếu thậm chí chưa ngoan là cách làm phản giáo dục.
Rõ ràng đó là sự mất mát lớn của các em học sinh, đó là sự bất công, bất bình đẳng trong môi trường giáo dục và kìm hãm sự phát triển chung của cả trường.
Không những thế, khi hình thành các lớp chọn thì việc lựa chọn giáo viên dạy các lớp chọn cũng theo kiểu “chọn mặt gửi vàng”. Giáo viên được phân công dạy lớp chọn là những giáo viên có chuyên môn tốt, nhiệt tình, dạy tốt.
Nên thêm một bất công lớn nữa là các em học sinh học lớp thường đã bị xếp học sinh lớp yếu nay lại mất đi cơ hội được học những thầy cô giỏi, nhiệt tình, tâm huyết.
Điều này kéo theo lợi ích nhóm trong việc “chạy” học sinh vào lớp chọn;
Giáo viên “chạy” được dạy lớp chọn, vì giáo viên nào dạy được lớp chọn thì sẽ dạy thêm được học sinh khá nhiều, chỉ có học sinh các lớp còn lại là thiệt thòi trăm bề.
Các giáo viên thì tranh nhau được dạy lớp chọn, vì sẽ không lo bị cắt thi đua do chất lượng, duy trì sĩ số, lên lớp thẳng… dẫn đến “chạy” lãnh đạo nhà trường.
Giáo viên không được dạy lớp chọn thì bị thiệt thòi, ức chế, bất công,…nên tạo thêm sự bất mãn của các giáo viên không được dạy lớp chọn, tạo nên sự mất đoàn kết nội bộ năm này qua năm khác.
Chỉ có một điều lợi cho việc học sinh giỏi mà kéo theo chất lượng học tập của cả trường và tinh thần, thái độ học tập đều đi xuống, bất công giữa người học, người dạy, mất đoàn kết nội bộ, có đáng như thế không?
Những giải pháp thực hiện mô hình trường học không lớp chọn
Hiện nay, nhiều trường học trên thế giới đã bỏ hình thức lớp chọn chỉ duy trì hình thức xếp lớp duy nhất là chia đều học sinh ở tất cả các lớp, đó là sự công bằng trong giáo dục.
Nhưng vì vẫn duy trì kỳ thi học sinh giỏi nên ở nước ta vẫn tồn tại hình thức lớp chọn trên.
Theo tôi nên ngừng việc tổ chức kỳ thi chọn học sinh giỏi cấp huyện, tỉnh, quốc gia ở tất cả các cấp học qua đó xóa bỏ hoàn toàn các lớp chọn trong trường phổ thông.
Có ý kiến cho rằng, nên duy trì lớp chọn ở khối lớp 9 và lớp 12 để tập trung học sinh giỏi vào thi học sinh giỏi, tôi cho rằng ý kiến trên là thiển cận, chủ quan.
Học sinh lớp cuối cấp là lớp 9, lớp 12 rất quan trọng trong việc thi tuyển sinh vào lớp 10 hay tuyển sinh vào các trường cao đẳng, đại học. Nếu duy trì 2 lớp chọn cuối cấp thì “hại” nhiều hơn “lợi”.
Không duy trì lớp chọn sẽ khiến chất lượng và thái độ học tập chung của trường nâng lên, điều đó sẽ làm cho chất lượng thi tuyển sinh vào lớp 10 và tuyển sinh đại học sẽ nâng lên.
Nếu vẫn duy trì thi học sinh giỏi thì có thể chọn học sinh ở các lớp khác nhau bồi dưỡng không nhất thiết phải có lớp chọn.
Xin đừng chú trọng duy nhất mũi nhọn mà quên đi cái quan trọng mà nhân dân cần đó là chất lượng đại trà.
Theo tôi nên xóa bỏ hình thức lớp chọn trong các trường phổ thông theo chỉ đạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo, xử lý nghiêm minh các trường hợp vi phạm.
Qua đây kêu gọi các cơ quan báo chí, nhân dân nếu phát hiện cơ sở giáo dục nào vi phạm báo về Bộ Giáo dục và Đào tạo để xử lý.
Tại các trường phổ thông phân bố đều học sinh giỏi tập trung ở các lớp, tại mỗi lớp các học sinh giỏi phân bố đều trên từng dãy bàn, không để tập trung học sinh giỏi vào khu vực để các em học sinh có học lực khá giỏi giúp đỡ, kéo theo các học sinh khác cùng phát triển.
Hiện nay, chất lượng học sinh yếu, kém đã đến mức báo động, bằng chứng là có nhiều học sinh ngồi nhầm lớp trong đó có nguyên nhân là do việc duy trì hình thức lớp chọn trong trường phổ thông.
Để tạo sự công bằng trong giáo dục, tạo môi trường học tập cạnh tranh, lành mạnh, bình đẳng… đã đến lúc phải xử lý nghiêm minh sự vi phạm của các cơ sở giáo dục vẫn “lén lút” duy trì hình thức lớp chọn trong trường phổ thông, đừng tạo nên sự bất công quá lớn của người học, người dạy.
Đó cũng chính là cách thức tốt nhất để thúc đẩy sự công bằng và hướng đến toàn bộ học sinh học tập tốt nhất.
Xin một lần nữa nhắc lại câu chốt trong bài viết của tác giả Hữu Sơn “Mô hình giáo dục nào không còn hiệu quả thì Nhà nước, ngành giáo dục cần kiên quyết loại bỏ, đừng níu kéo, cố giữ nữa, chỉ thêm tội lỗi với con em và nhân dân”
LOA PHƯỜNG
